ΚΑΚΟΠΕΡΑΤΟ

του Κωνσταντίνου Δασκαλόπουλου

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΒΟΙΑ
ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΥΒΟΪΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ

Ακολουθώντας τον χωματόδρομο λίγα χιλιόμετρα έξω από το χωριό Πολιτικά οδηγούμαστε στον οικισμό Κακοπέρατο. Η ονομασία του οικισμού, σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων των γύρω χωριών, προέκυψε λόγω του δύσβατου της περιοχής.

Η περιοχή που βρίσκεται το Κακοπέρατο μέχρι και τη δεκαετία του ’60 ήταν δυσπρόσιτη. Δρόμοι δεν υπήρχαν. Μόνο ένα κεντρικό μονοπάτι και κάποια μικρότερα που χρησιμοποιούσαν όσοι ήθελαν να συλλέξουν ρετσίνι απ’ τα πεύκα και ίσως και οι βοσκοί για να πηγαινοέρχονται σε κάποια μαντριά που υπήρχαν στα γύρω υψώματα. Αρχές της δεκαετίας του ’70 ανοίχτηκαν οι πρώτοι δρόμοι και άρχισαν να χτίζονται τα πρώτα σπίτια. Ο οικισμός πλέον έχει εξωραϊστεί και αποτελεί ένα ησυχαστήριο για τους κατοίκους του.

Ο όρμος του Κακοπεράτου είναι πανέμορφος και τα νερά άγρια και πεντακάθαρα. Η παραλία αποτελεί κομμάτι της ακτογραμμής που εκτείνεται για μίλια χωρίς διακοπή μέχρι τον οικισμό της Δάφνης. Χαρακτηριστικό της είναι το γκρι βότσαλο, ενώ ο βυθός είναι πετρώδης έως και μια απόσταση 30 περίπου μέτρων απ’ την ακτή. Έπειτα ξεκινάει η άμμος, ενώ το βάθος διατηρείται στα 5-8 μέτρα. Σε απόσταση 180 μέτρων απ’ την ακτή ο βυθός κατρακυλάει και καταλήγει στα 22-30 μέτρα σε έναν απέραντο επίπεδο αμμώδη πυθμένα, με στρώμα φυσικής ίλης, χωρίς απότομες εναλλαγές στο βάθος. Ο βυθός χωρίς βράχια ή άλλα σημεία διαφοροποίησης θυμίζει έντονα σεληνιακό τοπίο, εκτός μόνο από κάποια σποραδικά κομμάτια ξέρας που βρίσκονται πιο μέσα, με μεγάλη συγκέντρωση θαλάσσιας ζωής.
Παλιά τα ψάρια ήταν άφθονα. Τον όρμο, στα βαθύτερα νερά, επισκέπτονταν περασματιάρικα ψάρια, όπως τόνοι, γαλέοι και κυνηγοί. Κοπάδια από γόπες και παλαμίδες. Κολιοί, σαβρίδια και μεγάλοι κέφαλοι έκαναν συχνά περάσματα. Υπήρχαν μικρά σκυλόψαρα που οι ντόπιοι ονομάζουν κεντρόνια, άλλα μεγαλύτερα καρχαριοειδή και μεγάλες τούνες. Υπήρχαν τα παράξενα σπαθόψαρα και σαλάχια. Στα ρηχότερα νερά διέκρινες παντού θαλάμες γεμάτες με χταπόδια. Το Κακοπέρατο ήταν ένας πραγματικός χταποδότοπος. Και ο αμμώδης βυθός έκρυβε πολλές γυαλιστερές και κυδώνια. Υπήρχαν θαμμένα και τεράστια μηλοκύδωνα που σε ορισμένες περιπτώσεις η διάμετρος τους έφτανε τα 15 εκατοστά.

Όμως τα ψάρια έχουν λιγοστεύσει. Αν εξαιρέσουμε τη μόλυνση από τα εργοστάσια της Χαλκίδας και της Στερεάς που εξαπλώνεται, όλα άλλαξαν με την υπεραλιεία, αλλά και με την υιοθέτηση παράνομων μεθόδων αλίευσης στον Β. Ευβοϊκό κόλπο τα τελευταία 15 χρόνια. Οι μηχανότρατες ξηλώνουν στην κυριολεξία τον βυθό, είτε σέρνοντας τις λεγόμενες πόρτες με το σάκο, είτε χρησιμοποιώντας, καταστροφικά για τη ζωή του βυθού, συρμάτινα δίχτυα. Τα γρι-γρι με τις λάμπες, τα ρομποτάκια, γεμίζουν τον κόλπο. Οι πεζότρατες απλώνουν δίχτυα από γυαλό και τα καΐκια ψαρεύουν με κουλούρες ακόμα και σε λίγες οργιές. Η χρήση δυναμίτη σταμάτησε με την μείωση των πληθυσμών των μεγάλων ψαριών.

Ακόμα, οι παράκτιοι αλιείς με παραγάδια και δίχτυα, άπειροι ψαροντουφεκάδες που χτυπούν οτιδήποτε βρουν μπροστά τους και συνήθως με τρόπαια μερικών εκατοστών, έμπειροι νυχτομπούκαλοι, ασυνείδητοι χταποδοκυνηγοί με χαλαζόπετρα και χλωρίνη, άπληστοι που κατεβάζουν καταστροφικές ιδέες για να “ξεζουμίσουν” τη θάλασσα και όλοι να ρίχνουν ο ένας την ευθύνη στον άλλον, όμως με κοινό αποτέλεσμα την ερήμωση του υποθαλάσσιου τοπίου. Οι μεγάλες μάζες περασματιάρικων ψαριών μειώθηκαν σε ανησυχητικό βαθμό. Ντόπια ψάρια όπως οι τσιπούρες και τα λαυράκια, οι μουρμούρες, τα λιθρίνια, οι κουτσομούρες, οι μεγάλοι σαργοί και οι σηκιοί, οι πεσκανδρίτσες σπανίζουν. Οι γαρίδες εμφανίζονται ανάλογα με τη χρονιά όλο και πιο μειωμένες. Ενώ εξαφανίστηκαν οι χάνοι, οι μεγάλοι κοκοβιοί, οι σκορπίνες, οι ροφοί και οι συναγρίδες, τα μπαρμπούνια και πολλά άλλα είδη ψαριών.

Παρόλα αυτά, η φύση αγωνίζεται για διατήρηση. Ο όρμος στις μέρες μας φιλοξενεί κάποια είδη θαλάσσιας ζωής. Κυρίως εχινόδερμα, κνιδόζωα, κάποια είδη σπόγγων και ψευδοκόραλλα. Τα μικρόψαρα είναι άφθονα και μπορεί κανείς να δει και όμορφα κοχύλια. Τον όρμο συχνά επισκέπτονται κοπάδια από δελφίνια. Με μία πρώτη λοιπόν ματιά ο βυθός μοιάζει εντελώς αδιάφορος. Αν αποφασίσεις να καταδυθείς, ελεύθερα ή αυτόνομα, θα καταλήξεις στο ίδιο συμπέρασμα. Ένας βυθός άγονος, χωρίς απολύτως κανένα ενδιαφέρον. Όμως ο βυθός του Κακοπεράτου κρύβει εκπλήξεις και χρειάζεται υπομονή και πολλές καταδύσεις για να αρχίσεις να βλέπεις με άλλο μάτι.

Μία από τις πιο σημαντικές εκπλήξεις και που ελάχιστοι λουόμενοι στο Κακοπέρατο γνωρίζουν είναι ότι κολυμπούν πάνω από ερείπια αρχαίων οικιών. Ακριβώς πάνω από μια βυθισμένη πολιτεία.
Η περιοχή στην αρχαιότητα κατοικείτο. Αυτό το επιβεβαιώνουν οι ιστορικές πηγές, τα ερείπια των οικιών στον βυθό και τα όστρακα αγγείων που έχουν ενσωματωθεί στους λίθους των κτισμάτων, αλλά και ορισμένα ευρήματα που η άμμος έχει καλύψει και αποκαλύπτονται μετά από δυνατές τρικυμίες. Ο λόγος καταστροφής του αρχαίου οικισμού στον όρμο, αλλά και των γύρω οικισμών, παραθαλλάσιων και ηπειρωτικών, ήταν ένας φοβερός σεισμός που συνέβη το 426 π.Χ. με επίκεντρο τη Φθιώτιδα.
Σύμφωνα με πηγές αρχαίων κειμένων και ιστορικών, αλλά και του καθηγητή της Γεωλογίας του ΑΠΘ κ. Παπαζάχου (Σεισμοί της Ελλάδος, 2003), το έτος 426 π.Χ. ο αρχαίος κόσμος έζησε έναν από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς που συντάραξε την περιοχή της Φθιώτιδας και που έγινε αισθητός στην Αθήνα, προκαλώντας μάλιστα και μετατόπιση του νοτιοανατολικού τμήματος του Παρθενώνα που μόλις 12 χρόνια πριν είχε τελειώσει, στην Εύβοια, στη Θήβα και προπάντων στον Βοιωτικό Ορχομενό. Η ισχύς του σεισμού ήταν άνω των 7,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ (σύμφωνα με τον κ. Παπαζάχο) και είχε επίκεντρο τη Σκάρφεια (Θουκ. Γ, 87-89). Οι καταστροφές που προκλήθηκαν ήταν τεράστιες. Οι ακτές βυθίστηκαν στη θάλασσα παρασέρνοντας τους παράκτιους οικισμούς. Τότε ήταν που δημιουργήθηκε και το ρήγμα της Αταλάντης. Αναφορά για τον σεισμό κάνουν τόσο ο Θουκυδίδης όσο και ο Στράβων, σημειώνοντας επιπλέον ότι προκλήθηκε και τεράστιο παλιρροϊκό κύμα που σάρωσε τις ακτές τις Εύβοιας και τις ακτές στις Θερμοπύλες. Οι νεκροί στις περιοχές της Στυλίδας και των Θερμοπυλών ξεπέρασαν τους 3.000.
Συγκεκριμένα, ο Στράβων περιγράφει τις συνέπειες του φοβερού αυτού σεισμού. Οι θερμές πηγές της Αιδηψού και των Θερμοπυλών στέρεψαν για τρεις μέρες. Στους Ωρεούς (Β. Εύβοια) κατέρρευσαν επτακόσιες οικίες και ολόκληρο το παραθαλάσσιο τείχος. Η Σκάρφεια καταστράφηκε εκ θεμελίων, χίλιοι επτακόσιοι άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ στο Θρόνιον περίπου εννιακόσιοι. Καταστροφές έγιναν στον Εχίνο, στα Φάλαρα, στην Ηράκλεια, στη Λαμία και στη Λάρισα. Το τείχος της Ελάτειας ράγισε και στην Αταλάντη δημιουργήθηκε ρήγμα. Μια τριήρης τινάχτηκε από τα νεώρια και έπεσε πέρα από το τείχος.
Φορώντας λοιπόν μια μάσκα και κοιτάζοντας με πολύ προσοχή μπορείς να ξεχωρίσεις και να παρατηρήσεις ότι απέμεινε από τον καταστροφικό σεισμό του 426 π.Χ., απομεινάρια οικιών που πλέον έχουν γίνει κατοικία αχινών, απολιθωμένα όστρακα αγγείων ανάμεσα στη λιθοδομή και πήλινα σκεύη κρυμμένα ανάμεσα στις πέτρες ή καλυμμένα από φύκη και θαλάσσιους οργανισμούς στην άμμο.

"ανθρώπινες κατοικίες - κληρονομίαν εχίνων"

Αν όμως μπορείς να κρατήσεις για λίγο την αναπνοή σου και καταδυθείς λίγο βαθύτερα, τότε σίγουρα θα ανακαλύψεις πολύ περισσότερα απ’ ότι μπορούσες να φανταστείς.

Το ναυάγιο των Πολιτικών

Ανοιχτά του κόλπου του Κακοπεράτου προς την πλευρά των Πολιτικών Ευβοίας, σε βάθος 30 περίπου μέτρων, κείτεται ένα ναυάγιο πολεμικού πλοίου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αγνώστων στοιχείων.

Στην ευρύτερη περιοχή έχουν αναφερθεί από αξιόπιστες πηγές τουλάχιστον άλλα δύο ναυάγια για τα οποία θα γίνει έρευνα από την καταδυτική ομάδα μας στο άμεσο μέλλον.

Οι καταδύσεις που πραγματοποιώ στον κόλπο του Κακοπεράτου συνήθως τα καλοκαίρια, ελεύθερες ή με τη χρήση αναπνευστικής συσκευής, είναι για μένα μία σπάνια ευκαιρία να καταδύομαι μόνος για να φωτογραφίσω. Από τη στιγμή που αφήνω την επιφάνεια βιώνω μια απολαυστική μοναξιά που μόνο ο βαθύς ήχος της αναπνοής μου ή ο ήχος της κάμερας μπορεί να διασπάσει.

Αρθρογραφία & Φωτογραφία

Κων/νος Δασκαλόπουλος

(Σημ. Το ναυάγιο των Πολιτικών το φωτογράφισε ο συνδύτης μας Αλέξανδρος Καπερώνης)

Γενική Επιμέλεια Άρθρου

Ασπασία Κατσή